Het vredesaanbod van Olmert en het nee van Abbas

IMO Blog, 2009

Israel is ready and willing to hold immediate negotiations with the Palestinians, aldus de Israëlische minister Ben Eliezer op een persconferentie met Arabische journalisten afgelopen woensdag.

Op lastige vragen over Gaza en Jeruzalem zei hij: "Everything is negotiable, and if Abu Mazen [Mahmoud Abbas] is willing to sit and talk, and come up with some results, maybe for the first time, everyone will be surprised."

Dat dit geen holle woorden zijn, blijkt uit het verleden. Onlangs kwamen details naar buiten over een vergaand vredesvoorstel van voormalig premier Olmert aan Abbas, dat door Abbas werd afgewezen. In dit vredesvoorstel zou Israël 6,5% van de Westoever houden, maar geheel compenseren door een landruil, onder andere van land grenzend aan de Gazastrook (landbouwgrond, geen woestijn). Er zou een corridor komen van Gaza naar de Westoever en de Arabische delen van Oost-Jeruzalem zouden onder Palestijns bestuur vallen. Volgens The Australian zou de Tempelberg gemeenschappelijk worden bestuurd door een comité uit Jordanië, de Palestijnen, Saoedi-Arabië, Israël en de VS. Volgens Haaretz:

Olmert wanted to annex 6.3 percent of the West Bank to Israel, areas that are home to 75 percent of the Jewish population of the territories. His proposal would have also involved evacuation of dozens of settlements in the Jordan Valley, in the eastern Samarian hills and in the Hebron region. In return for the annexation to Israel of Ma'aleh Adumim, the Gush Etzion bloc of settlements, Ariel, Beit Aryeh and settlements adjacent to Jerusalem, Olmert proposed the transfer of territory to the Palestinians equivalent to 5.8 percent of the area of the West Bank as well as a safe-passage route from Hebron to the Gaza Strip via a highway that would remain part of the sovereign territory of Israel but where there would be no Israeli presence.

(Klick map for details)


Het was een serieus en vergaand voorstel, gebaseerd op tientallen gesprekken tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit. Het is door de Palestijnen afgewezen, en daarvoor worden (zowel door Israëlische commentatoren als de Palestijnen zelf) verschillende redenen gegeven, van inhoudelijke (geen recht op terugkeer, teveel land van de Westoever ingelijfd bij Israël) tot opportunistische (als we wachten krijgen we een betere deal, waarom nu pijnlijke concessies doen als we via omwegen meer in de wacht kunnen slepen?). Volgens sommige Israëlische commentatoren wil Abbas geen vrede sluiten zolang er geen deal is met Hamas, en volgens anderen wil hij zo'n deal ook helemaal niet, waarmee de vraag gesteld kan worden wat Abbas eigenlijk wel wil.

Saeb Erekat, onderhandelaar namens de Palestijnse Autoriteit, verklaarde het Palestijnse 'nee' een half jaar geleden als volgt in het Jordaanse Al Dustour:

"[Sommigen vragen ons] tot waar de onderhandelingen met de Israëlische zijde ons tot op heden hebben gebracht. In het begin zeiden [de Israëli’s] dat we [enkel het recht] zouden hebben om onze eigen scholen en hospitalen te beheren. Daarna stelden ze ons voor om ons 66 procent [van de bezette gebieden] terug te geven. [Tijdens de onderhandelingen] in Camp David boden ze ons 90 procent aan, en [recent] boden ze ons 100 procent aan. Dus waarom zouden we ons haasten, na al de onrechtvaardigheid waaronder we hebben geleden? Die overeenkomst zou trouwens niet stabiel zijn, tenzij ze gebaseerd is op internationale wetten en rechtvaardigheid."

Benny Begin citeert in een opiniestuk in Haaretz verschillende door de Palestijnen gegeven verklaringen voor de weigering het voorstel te accepteren:

Senior Palestinian negotiator Saeb Erekat asserted that Jerusalem had been left unresolved (Al Jazeera, 27.3.09; translations from Arabic are by the Middle East Media Research Institute, and appear on its Web site). He later claimed that the problem had been Israel's refusal to acknowledge PLO sovereignty in the entire area up to the 1967 borders before attempting a detailed demarcation of the border (Al Dustour, 25.6.09). Recently, Abbas stated that it was the number of refugees who would be allowed to return to Israel that had remained in dispute (Al-Hayat al-Jadida, 10.11.09). However, of all these, the most precise and thorough explanation for the failure of the negotiations is to be found in the simple words of Abbas: "The gaps were wide" (The Washington Post, 29.5.09). Obviously, to narrow the gaps after all the concessions Israel offered, the PLO still demands more.

Hij wijst er vervolgens op dat de PLO en Fatah nog steeds het hele land willen, zoals onder andere blijkt uit resoluties die zijn aangenomen op de Fatah conferentie in augustus in Bethlehem. Dit blijkt overigens ook uit de anti-Israël retoriek in Palestijnse media, waarin steevast het hele land als gestolen wordt neergezet, en iedere verbondenheid van de Joden met het land en met Jeruzalem wordt ontkend. Het blijkt uit de schoolboeken en de landkaarten waarin heel Israël als bezet Palestina wordt gepresenteerd, en uit preken van aan de PA, de PLO en Fatah verbonden imams en andere geestelijken. Het blijkt eigenlijk uit alles. Voor Palestijnen is het gehele land gestolen en behoort het hun toe, het is het dominante narratief dat overal waarneembaar is. Het verklaart ook waarom men blijft weigeren Israël te erkennen als staat waar het Joodse volk zelfbeschikking heeft, of het probleem te onderkennen dat de terugkeer van miljoenen nakomelingen van de vluchtelingen, indruist tegen het principe van twee staten voor twee volken.

Je zou kunnen argumenteren dat de Palestijnen weliswaar het hele land als hun rechtmatige eigendom beschouwen, maar wel degelijk bereid zijn afstand te doen van een deel daarvan om tot een vredesverdrag te komen. Dit wordt door velen beschouwd als een bijzonder ruimharige daad, die zou maken dat Israël verder niet moet zeuren en aan de andere Palestijnse eisen zonder meer gehoor moet geven. Het probleem met deze redenering is natuurlijk, dat hij nergens op is gebaseerd. Palestijnse machthebbers of onderhandelaars hebben deze toegeving nooit gedaan, het handvest van Fatah is niet aangepast, en ook in het final hour van bijvoorbeeld de Camp David onderhandelingen bleef men vasthouden aan het 'recht op terugkeer'. De erkenning van Israël door de PLO en Fatah is altijd ambivalent geweest, werd tegengesproken in Arabische media, of van haar betekenis ontdaan met verklaringen als deze:

"The PLO, in 1993, recognized Israel. As Israel recognized the PLO. Every person has the right to say 'I do not recognize,' okay? It's your right. It is the right of every organization. But the government which will be formed, and which will function opposite the Israelis on a daily basis... every hour and perhaps every second, there will be contact between Palestinian ministers and Israeli ministers. And I ask - how can this government, or these ministers, not recognize their counterparts, and then solve people's problems?" [Abbas then gives an example of $500 million in taxes intended for the Palestinians, but put on hold by Israelis. The Palestinian finance minister has to come to an agreement with the Israeli finance minister regarding the transfer of that money.] "So how can he make an agreement with him if he does not recognize him?"

"So I do not demand of Hamas nor any other [organizations] to recognize Israel. But from the government that works with Israelis in day to day life, yes."

Ondertussen blijven de Palestijnen weigeren om te onderhandelen, over dit voorstel of een eigen alternatief voorstel (tot nu toe non-existent), of het Arabische vredesplan of wat dan ook. Hoe principieel deze weigering is, is lastig te zeggen. Abbas voelt nu waarschijnlijk wel heel duidelijk de druk van de hardline-fractie binnen Fatah, die zich op het congres in Bethlehem duidelijk heeft gemanifesteerd, en natuurlijk van Hamas, dat Abbas steeds probeert weg te zetten als een lakei van het Westen en Israël, maar wordt niet onder druk gezet om meer concessies te doen, om Israël meer tegemoet te komen, om weer te gaan praten. Wanneer hij een toegeving doet, zoals toen hij zijn voornemen opgaf om binnen de VN te pleiten om het Goldstone rapport naar de Veiligheidsraad te sturen, kreeg hij veel kritiek over zich heen. Maar wanneer hij zich compromisloos opstelt, wanneer hij weigert te onderhandelen, wanneer hij alles wat Israël doet wegwuift, wanneer zijn partij op haar congres de gewapende strijd als middel en strategie benadrukt, wanneer aan de PA verbonden imams de meest walgelijke dingen zeggen over Israël en de Joden en in aan de PA gelieerde media zelfmoordterroristen worden verheerlijk, blijft het stil en is er niemand die Abbas en de Fatah top daarop aanspreekt. Niet alleen de Arabische staten maar ook de VN en de EU steunen kritiekloos de Palestijnse positie, en de VS is ook bepaald mild in haar kritiek. Abbas denkt dus wellicht gewoon strategisch: 'van mijn eigen extremisten en hardliners heb ik een hoop te vrezen. Ze kunnen me afzetten, een campagne tegen me beginnen, mijn positie onmogelijk maken. Maar de internationale gemeenschap steunt me toch wel, en via hun kan ik waarschijnlijk ook meer gedaan krijgen dan in moeizame onderhandelingen met Israël, waaraan ik ook allerlei concessies moet doen.' Zo zou iedere politicus denken. De enige manier om de Palestijnen tot meer flexibiliteit te bewegen, en dus vrede dichterbij te brengen, is door ons kritischer naar de Palestijnen op te stellen. Niet uit haat, maar uit liefde. Tough love heet dat in de VS, en critici van Israël gaan er altijd prat op dat dat beter is voor Israël dan haar kritiekloos bejubelen. Vreemd dat men de Palestijnen eenzelfde behandeling onthoudt.

Bij Israël heeft deze behandeling tot resultaat gehad dat de hardliner Netanjahoe binnen een jaar tijd de twee-statenoplossing heeft omarmd, honderden checkpoints en roadblocks opgeruimd, waardoor er nu een economische groei is van 7% op de Westelijke Jordaanoever, en een bouwstop van woningen in nederzettingen op de Westoever heeft ingesteld. Het is makkelijk om te wijzen op wat er nog meer en beter zou moeten, maar voor een premier die algemeen als anti-vrede wordt beschreven en een kabinet dat als rechts, zo niet extreem rechts wordt omschreven, is dat toch voorwaar een hele prestatie. Daar kan de alom als gematigd en welwillend omschreven Abbas nog een puntje aan zuigen. Wat tough love zou daarbij behulpzaam zijn.

Ratna Pelle

IMO Blog Hoofdpagina

IMO Blog Archief