Meulenbelt als er vrede dreigt

IMO Blog, 2010

Onlangs kwam het zoveelste anti-Israël boek uit: Anja Meulenbelts 'Oorlog als er vrede dreigt.' Het lijkt van het type 'variaties op een thema'. Na Dries van Agts 'Schreeuw om Recht' en Chris van der Heijdens 'Israël, een onherstelbare vergissing' weer een boek dat er niet op uit lijkt te zijn de complexiteit van het Midden-Oosten conflict inzichtelijk te maken, maar om aan te tonen dat er één schuldige is, een land dat er eigenlijk niet had mogen zijn, een land dat continu de mensenrechten schendt en etnische zuiveringen pleegt en daarom geboycot, geïsoleerd, gestraft moet worden, totdat het zich als enige in het Midden-Oosten zoals Denemarken of IJsland gaat gedragen of totdat het er niet meer is en vanwege de 'terugkeer' van vijf miljoen nakomelingen van de vluchtelingen in een Arabische staat is veranderd. Niet nationalisme in het algemeen is het probleem, maar zionisme, dat als beweging vanaf het begin niet deugde. Niet religieuze intolerantie en fanatisme is het probleem, maar de Joodse extremisten die zich boven anderen verheven voelen. Niet de Arabische dictaturen, waar de rechten van minderheden met voeten worden getreden en mensen om niks in de gevangenis belanden zijn het probleem, maar de discriminatie van Arabieren in Israël.


Je hoeft het nieuwe boek van Meulenbelt niet gelezen te hebben om te raden wat de strekking ervan is, dat scheelt een hoop tijd en ergernis. Die strekking werd me in de boekwinkel snel bevestigd:
Volgens Meulenbelt is Israël geen democratie en heeft het geen grondwet zodat het de Arabieren straffeloos kan achterstellen. De basiswetten en het onafhankelijke rechtssysteem waarin Arabieren geregeld in het gelijk worden gesteld, worden kennelijk genegeerd. Ze toont wel enig begrip voor het feit dat onder de Joden, vervolgd en gediscrimineerd, het idee van een eigen staat ontstond, maar komt daarna gelijk met een aantal bekende mythes: de meeste Joden voelden hier zelf niks voor en alleen een minderheid in Oost Europa zag dit wel zitten. Men wilde helemaal niet perse naar Palestina, en die historische band van de Joden met Palestina valt wel mee. Het oude koninkrijk Israël (en Judea) stelde eigenlijk niks voor, Jeruzalem was maar een provinciestadje en dat al die gebouwen onder koning David zijn gebouwd is zeer twijfelachtig. Israël leefde er als een van de vele volken en heeft dus helemaal geen speciale band met het land. Israël moet daarom een 'staat voor al haar inwoners' worden en het idee van Israël als Joodse staat is racistisch. Ze pleit ook voor de terugkeer van alle nakomelingen van de vluchtelingen, en toont zich hiermee duidelijk tegen Joodse zelfbeschikking. Gelijk in het begin legt ze uit dat dit ook voor Israël beter is, en dat daarom veel kritische Joden dat ook met haar eens zijn. Israël heeft meer aan dit soort mensen dan aan de kritiekloze vrienden van het CIDI.

Om met die laatste mythe te beginnen: echte vrienden vallen je niet continu publiekelijk aan, ze overdrijven je slechte kanten niet en poetsen die van je vijanden weg, ze ontkennen je identiteit en je geschiedenis niet, ze vertellen je niet alleen wat je volgens hen moet doen maar luisteren vooral ook naar jouw verhaal en ze laten je in je waarde. Bovenal erkennen ze dat je recht hebt op waar zovele anderen ook recht op hebben: een eigen staat waar je je lot in eigen hand kunt nemen. Het is absoluut een gotspe dat zoveel anti-Israël activisten zich in feite pro-Israël noemen en menen te weten wat goed is voor het land. Als ze daar in Israël nou maar naar Anja, Gretta en Dries zouden luisteren, hadden ze allang vrede gehad, zij het zonder staat.

Meulenbelt is zelf uiteraard geheel van haar objectiviteit overtuigd, iets waar zelfs haar medestander Maarten Jan Heijmans (de Pesoptimist) het niet helemaal mee eens is:

Anja zelf heeft het een paar keer over de paradigmastrijd, een hoofdstuk dat haar boek niet haalde omdat het anders te dik zou zijn geworden en dat daarom op haar website staat. Mensen kijken vanuit die paradigma’s naar het probleem. Paradigma 1 is - kort gezegd - wat Israël doet is altijd goed. Paradigma 2 is ‘er zijn twee volken die strijden om een land’. En paradigma 3 komt erop neer dat Israël met geweld het land in bezit heeft genomen en steeds de schuldige is, omdat het nu eenmaal de sterkste partij is. Maar volgens Anja is er nog een toevoeging mogelijk: je kan partijdig zijn en voor paradigma 3 kiezen, maar toch objectief blijven door de feiten te laten spreken.

Sorry, maar dit is werkelijk van een kleuterschool niveau. Ook als je partij hebt gekozen of je hart meer bij een kant ligt, en dat geldt voor mij ook, ben je hopelijk toch wel in staat te zien dat de kant waarmee jij sympathiseert niet altijd vrijuit gaat en niet altijd lelieblank door het leven gaat. Iedereen in het Midden-Oosten heeft bloed aan zijn handen, smerige dingen gedaan, en geen enkel land is geheel goed of fout. Het is natuurlijk absurd om iemand altijd schuldig te noemen omdat ie de sterkste is. Je bent schuldig omdat je iets hebt gedaan dat verkeerd is, omdat je oorlogen begon of uitlokte of zoveel mogelijk burgers van de andere kant probeert te doden, maar niet omdat je de sterkste bent. Israël heeft het land ook niet zomaar met geweld in bezit genomen, maar dit gedaan nadat het de oorlog was verklaard en de Joodse gemeenschap zelf dreigde te worden gedood en verdreven. En nadat de Arabieren diverse delingsplannen en andere voorstellen voor een compromis hadden verworpen. Als je ervan uitgaat dat Israël altijd schuldig is omdat het de sterkste partij is, kun je uiteraard absoluut niet meer objectief naar de zaken kijken, en dat blijkt ook telkens weer.

Daarnaast is sterk en zwak erg relatief: als je het conflict tussen Israël en de Palestijnen isoleert van het conflict tussen Israël en de Arabische wereld en ook de islamitische wereld, dan lijken de Palestijnen op David die tegenover het oppermachtige Israël staan. Maar het conflict was van het begin af ook een conflict met de Arabische wereld, dat een Joodse staat in het Midden-Oosten (van welke omvang dan ook) niet zag zitten en daartegen streed. En het was vanaf het begin bovendien ook een religieuze strijd, waarin vanuit of met een beroep op de islam tegen de goddeloze indringers, Joden nog wel, werd geageerd. Voor veel moslims en veel machthebbers in het Midden-Oosten was de strijd tegen Israël religieus geïnspireerd.

Ik vind het opvallend dat Meulenbelt maar met die paradigma's blijft zwaaien, alsof ze de uitvinding van de eeuw zijn. In een reactie op een kritische recensie in Vrij Nederland (van een ontiegelijk jij-bak niveau) komt ze er ook weer op terug. De recensent zat in paradigma twee en dat deugt natuurlijk van geen kant. Iemand die meent dat twee volken vechten om hetzelfde land en beide daarbij soms grof geweld gebruiken, is natuurlijk helemaal ingepalmd door de oppermachtige zionistische lobby en durft vanwege ons schuldcomplex vanwege de Holocaust de waarheid niet onder ogen te zien. Mensen die op haar blog reageren en niet genoeg kritiek op Israël hebben, worden meteen in paradigma een of twee gestopt en vervolgens als een kleuter behandeld. Haar uitgever deed er verstandig aan haar ervan te overtuigen het geneuzel over die paradigma's eruit te laten.

In reactie op de kritische recensent schrijft ze verder:

En dit is wat dan onherroepelijk gebeurt: de tegenstanders gebruiken ons engagement als een argument tégen, want als je betrokken bent dan ben je niet meer objectief zeggen ze. Zo vindt die recensent in VN het nodig om even te vermelden dat ik getrouwd ben met een Palestijn die in de gevangenis heeft gezeten. Inderdaad, en geen geheim. Maar wat zegt dat over de inhoud van mijn boek? Niks. Maar in plaats van te constateren dat ik er kennelijk veel van afweet, is de suggestie dat ik niet weet wat ik zeg, omdat ik er te dichtbij sta. En - dat is het valse - de subtekst is dat de meneer die dat zegt natuurlijk wel ‘objectief’ is, hoewel zijn eigen partijdigheid er van afdruipt. Hij is alleen niet eerlijk genoeg om die te benoemen. Waar of niet? Zo gaat het vaak.

Ik durf haast te wedden dat Meulenbelt, net als andere voorvechters van de Palestijnen, het wel zeer verdacht vindt wanneer de schrijver van een boek met een zionistische Jood is getrouwd, die -heaven forbid - ook nog in het Israëlische leger heeft gezeten. Wanneer iemand betrokken is bij Israël en vanuit die betrokkenheid actief is voor een pro-Israëlische organisatie, reizen organiseert om Israëls kant te laten zien, projecten in Israël steunt of anderszins geëngageerd is, wordt dat altijd, zonder uitzondering, tegen die persoon gebruikt. Je bent van 'de Lobby', en dan weten we het wel. Dan deug je niet.

De recensent constateerde bij het lezen van Meulenbelts boek kennelijk niet dat ze er veel van afweet, maar dat ze nogal eenzijdig en partijdig naar het conflict kijkt. Hij constateerde blijkbaar dat het feit dat ze met een Palestijn getrouwd is en zo geëngageerd is wel degelijk invloed heeft op haar boek. Het is theoretisch misschien mogelijk dat dat niet gebeurt, maar in de praktijk werkt het vaak zo dat als je je erg met een zaak vereenzelvigt, als al je vrienden aan een kant staan en je partner al helemaal, dat het dan wel erg moeilijk wordt om ergens nog echt objectief naar te kijken. Het feit dat de recensent een zo duidelijk gekleurd boek van een bekende pro-Palestina activist, die getrouwd is met een Palestijn die actief is geweest in het 'verzet' tegen Israël, partijdig noemt, zegt natuurlijk niks over zijn eigen partijdigheid. Waarschijnlijk is hijzelf ook partijdig, dat is namelijk iedereen tot op zekere hoogte, maar dat volgt niet uit zijn kritiek op Meulenbelt. Wat je zegt ben je zelf gaat in de volwassenenwereld vaak niet op.

Wanneer we het in een discussie weer eens hebben over die veronderstelde tegenstelling partijdigheid en objectiviteit gebruik ik vaak een voorbeeld. Je kunt er het Goldstone rapport voor gebruiken. Goldstone en zijn ploeg hebben de feiten onderzocht, en komen tot de conclusie dat er oorlogsmisdaden zijn gepleegd bij de aanval op Gaza. Die conclusie trekt hij. Vervolgens geldt Goldstone niet meer als objectief en te partijdig, want hij trekt een conclusie die Israel niet bevalt, en wordt hij voor rotte vis uitgemaakt door de Israël-aanhangers. Terwijl mijn stellingname is: wie kijkt naar de feiten kan niet anders dan conclusies trekken, en conclusies trekken impliceert, als het gaat om onrecht, dat je kant kiest. Tegen onrecht, voor mensenrechten en internationaal recht, bijvoorbeeld.

In de eerste plaats: Goldstone geldt helaas wel als objectief en onpartijdig, want hij trekt een conclusie die Israël niet bevalt. Dat hij de conclusie trekt dat er oorlogsmisdaden zijn gepleegd door Israël is bekend, maar dat veronderstelt nog niet dat die conclusie ook juist is of op de feiten gebaseerd. Meulenbelt vervalt vervolgens in onzin-taalgebruik: 'Wie kijkt naar de feiten kan niet anders dan conclusies trekken en dat impliceert dat je partij kiest.' Dat hangt natuurlijk van de conclusies af die je trekt, hoe eenduidig die zijn bijvoorbeeld. En het is natuurlijk aan mensen zelf wat voor conclusie ze uit bepaalde feiten trekken. Conclusies trekken is, met andere oorden, een subjectieve aangelegenheid. Meulenbelt laat heel erg veel onrecht links liggen omdat het niet in haar straatje past of ook omdat je nou eenmaal niet met alles tegelijk bezig kan zijn. Ze vindt het bijna misdadig als iemand niet voor de Palestijnen opkomt, maar er zijn tientallen conflicten in de wereld waarbij een veelvoud aan mensen omkomen en een veelvoud aan wreedheden worden gepleegd. Conflicten waar nauwelijks aandacht voor is omdat in de betrokken landen nauwelijks journalisten zitten en het mensen hier niet zoveel interesseert dat men elkaar daar afmaakt. Zie voor een paar voorbeelden dit artikel. Ook het onrecht dat de Arabische landen de Palestijnen hebben aangedaan, negeert ze, en ze trekt uit de feiten over Palestijnse doden en Palestijns lijden door toedoen van Arabische landen of organisaties niet de conclusie dat tegen dat onrecht gestreden moet worden.

Ten tweede is het natuurlijk idioot, wanneer je zelf zo prat gaat op de feiten en je objectieve blik, om zo'n onderzoek maar gewoon blind te geloven. Meneer Goldstone en zijn ploeg hebben het uitgezocht dus het moet wel kloppen. Als hij tot de conclusie was gekomen dat Israël geen oorlogsmisdaden had gepleegd, maar juist alles had gedaan om burgerdoden te voorkomen, had ze het dan ook zonder meer geloofd? Ik geloof er niks van. Dan was ze het rapport wellicht door gaan spitten en kwam erachter dat de ooggetuigenverslagen van Israëlische soldaten wel erg kritiekloos werden aangenomen, er nauwelijks met Palestijnen is gepraat, de onderzoekers steeds werden begeleid door iemand van de Israëlische regering die er mede op toezag dat men met de juiste mensen praatte. Ze zou erover vallen als hij Israëlische soldaten die omkwamen als burgers zou hebben geclassificeerd, en als hij zich wel erg eenzijdig op de gegevens van allerlei partijdige pro-Israël organisaties had gebaseerd, en nauwelijks pro-Palestijnse bronnen had gebruikt. Het is menselijk dat je een rapport waarvan de conclusies je uitkomen minder snel kritisch zult gaan bekijken dan een rapport waarin zaken staan waar je niet blij mee bent. Maar zo'n rapport zonder meer gebruiken om je eigen gelijk en objectiviteit aan te tonen is niet erg logisch. Net als de rest van haar verhaal over hoe enerzijds echt objectieve (en waardevrije) wetenschap en kennis bijvoorbeeld niet kan bestaan maar je anderzijds als zeer geëngageerde activist prima in staat kunt zijn de feiten waar te nemen zoals ze zijn. Zonder kleuring, zonder bril, zonder dat je bronnen die zeggen wat dicht bij jouw opvattingen ligt sneller gelooft dan zij die dingen zeggen die daar haaks op staan.

Ratna Pelle

IMO Blog Hoofdpagina

IMO Blog Archief